Dertig-rand se verskil.

Op langpad moet mens aftrek en op die bossies piepie.  Woestynlangs is nie veel koelte nie.  Ek skrik sommer my piepie droog want langs die draad is neffens ‘n roering.  Daar waar ons afgetrek het, sit reeds ‘n ouman. In die gruisklip tussen sy vlenter skoene lê ‘n blikbord met paar klipkristalle.  Mense uit ‘n dor Namibiese woestynveld het nie blink aan hulle nie.  Niks blink onder ‘n permanente stoflaag nie. Nam se mense is sonder grênd goudstrepe in hulle tanne.  Skiewie tandaartse is volop. Tannemekênieks by die kliniek is bekend vir tanne trek.  Dit kos dertig-rand vir ‘n tandtrek by die kliniek.  Jy arriveer in die wêreld sonder tanne, en groet ook uit; tanneloos.

Heeldag loer mense vir vrinne, kliënte of vreemdes onder plooihand met skyfie oë. Hulle kyk uit vir mouterstofstrepe oor rooidsanduine.

“Is Krismis, Meneer, koop my Kristalle. Allemal is genie-oun, ‘k het self uitgehaal” rasper sy stem onder ‘n laphoed.  Ek staar na die ou blikbord.

Tyd staan; ek kyk sy ou veldskoene.  Skeefuitgetrap en ‘n geel verdik-toonnael loer vir my.

Dis sy werk, kerk, stap, dans en enigte skoene; reeds vir etlike jare .  My voetsole verbrand deur my plakkies. Tussen ou plooie  loer sy blousel oë vir my plakkies.   Wat weet ek tog van Kristalle? Dor mense het ‘n tydsame kalmte in hulle.  Die plooieman bly net so gekreukel sit.  Om my is hittespieëlings wat dans.  Tyd staan stil, ek trap rond op die brandsel onder my plakkiesole.

Terug in die skadu van die mouterkar sit ek met ‘n skurwe kristal in die hand, en die dertig rand lê nog netso innie blikbord.   Daai dor man loer lank in ons rigting, op skrefie oë toe ons daar wegtrek.

‘Watse verskil kan dertigrand nou aan hom maak?’ wonder ek.

Wat sal ek nou maak met ‘n woestynklip?

Krismistyd het woestynkinners nie blink liggies en Chinese geeltintsel vir plêstiek winkel bome nie. Onse groen Kameeldorings is vannerselwe getooi met goudgeel mossineste.  Sandkinders belê in tyd.  Tyd deel hulle met mekaar. Ons deel tyd annerkant Goghas, vêr annerkant Mariental, in ‘n koel plaashuis wat ruik na parafien.  Lekkerste kuier is onder die sterre in die rooisand buite die agterdeur.

Die stroois is ‘n klipgooi van ons af.  Sit-sit onder die geelmaan met hoog vlamme in ‘n konkadrom hoor jy rustige stemme tot laatnag. Hulle tandelose lag klink soos roesblik wat die wind rondstoot.

Laphoed en ou hanne

‘n Paar dae na Krismis koop ons vars proviant op Goghas. Dis ‘n vaal plekkie, net ‘n Hotel, drankwinkel, Kerk, poskantoor, kliniek en Hotel.  Klein; as jy vir ‘n hoender uitswaai, ry jy die dorp mis.  Almal groet en knik.

Daars mense met Job se geduld wat net rondstaan en dié wat beweeg, bekyk.  Voor die kliniek hang ‘n paar tydsame siele.  Ek kyk ‘n paar ou veldskoene raak, daars ‘n toon met ‘n dikgeel toonnael wat vir my loer.

“Koop ‘n Kristal vir Nuwe’djaar!” se die ouman met rasperstem onder sy laphoed.  Ek sien nie sy oë nie, net sy glimlag met ‘n nuwe “passion gap“.

Terug op die stofpad kyk ek weer die woestynkristal.

Iewers bank ‘n tannemekêniek sy nuwe  dertig-rand.

So Hop-hop oor Afrika

Net verlede week spoor ‘n langlaas skoolvriendin my op met vandagse elektroniese sosiale-media foefies. Haar boodskap lui ons tweetjies moet gaan koffie drink in die Ooste van Pretoria, (my tuisdorp) en effe opvang om die spasie van 28 jaar in te kleur. My eerste gedagte is dat sy pas geskei is en mylpale of skatte wil vergelyk. Alternatief het haar tiener-kinders haar gewys hoe om mense in Bakkiesboek uit te krap. Kwansuis lyk ek net dieselfde as op-skool maar ek is vermoed die molle en is te ydel om bril te dra. Ek reken sy is ‘n nuuskierige beginner-sluiploerder [stalker] anders het sy mos gesien ek het lánkal my vlerkies gespan en wilde woeste Afrika gaan tem!

Haar reaksie is een honderd persent voorspelbaar. “Haai sies tog, shame” sê sy toe ek haar sagkens meedeel dat ek in Accra woon, maar as sy dié kant toe kom, kan ons beslis ‘n planmaak en die koffie-ding doen. Met die wind eensklaps uit haar seile – vergeet sy van Google en haar nuutgevonde rekenaar vaardighede. Ek verduidelik dis in Wes-Afrika, Ghana en verlam van skok; verdwyn sy netdaar vanaf die sosiale netwerk. Daar gaat haar fyn Oos-Pretoria grootgeword-oppi-skultbult se maniere met die waswater uit. ‘n Hele drie dae later skalerlag ek kliphard toe haar enkele eenlyn-vragie op my rekenaarskerm verskyn: “Is jy getroud met ‘n swart Ghana-aan?” (SIC) [Die regte spelling is Ghanaian]. Sy is vir eers op die agterplaat, en ek sal haar uithonger vir my antwoord maar heimlik hoop ek sy toetsbestuur weer haar sleutelbord en bekyk van ons fotos want my antwoord is voor die handliggend. My getroude van is dan “Bezuidenhout”! Nogals vreemd en onuitspreekbaar in Ghana.

Vele ander se gedagtegang bokspring as hulle my gesin ontmoet. Ons is daardie malkop Afrikaanse mense wat sonder trompette gejuig, rustig hier tussen al die ander Ghanaians woon. Hierdie lewe is normaal soos witsous met kaas daarin. Elke oggend soek my Kobus sy boeretroos – moerkoffie, ons braai lamsvleis (maar dis solank as wat die vleisvoorraad hou wat tussen die klere ingebring is van Namibia op die laaste vlug) en luister Radio Jakaranda en Radio Wave (Windhoek) via die internet. Kinders moet rondgetaxi word agter maats aan, sakgeld bly ‘n besprekingspunt aan die ontbyttafel en DSTV se sportkanaal is iewers in die agtergrond aan.

My man het toenterjare (’91) die uitdaging aanvaar om projekte aanmekaar te sit in ‘nuwe markte’, vir die oningeligtes: dis diep Afrika. Sy verhale van eensaamheid, vreemde tale, vêrafgeleë dorpies, rakbrak winkeltjies het my nie veel geskeel nie – ek was smoorverlief en wou soos ‘n gedetermineerde sperm saamrits en die vreemde verken. Twintig jaar later wip-wip ons nog steeds regoor Afrika. Uganda (2xkeer), Nigerië, Kenia (2xkeer), Namibië en Ghana (3xkeer) het ons reeds ‘huis’ genoem. Ons kontrak het nie ‘n vervaldatum nie. Solank as wat my manlief en sy base wedersyds gelukkig is, dan bly ons aan. (wispelturige immigrasie altyd in die potspel)

Van die oomblik wat jou kinders gebore is, wonder jy wat die donker wêreld aan hulle gaan doen-malaria, polio, salmonella en vigs is in ons gesig – elke dag. My familie was meer bekommerd oor wat ék met my kinders aanvang en waaraan ek hulle ontbloot. Die beste ding wat ek vir my kinders kon doen was om hulle deur Afrika te laat fladder. My seun was 2 weke oud met ons aanland in Uganda en my dogter net 10 dae met haar eerste vlug na Kenia. In dié lande het ons twee pragtige goed aangepasde tiener kinders grootgemaak. Hulle is nou 18 en 17 jaar oud, Afrikaans, Engels geskool, selfversekerd, wêreldwys, uitgesproke en verdragsaam. My kinders het in sowat twaalf Internasionale en/of privaatskole ‘n ding of twee geleer. Ten eindelaaste het hulle op die Britse Cambridge sisteem hulle skoolloopbaan met tuisonderrig voltooi. In ons swerfsels het ons ‘n Afrika wees-pleegkind ook grootgekry. [yip hý ís pikswart]

Die hartseer ding is dat soveel ‘Expat”-vrouens ‘n beroep moet opgee om huis en haard bymekaar te hou. Dit gebeur soms dat vrouens wat soos aanhangsels stukkies van haarself verloor want die mans versmoor in werk en haar kinders absorbeer die skool en maats-ding. Oor vrou-wees hierso sal ek dikke boeke kan skrywe. Die drama is dat Afrika verstringel is in burokrasie. Werkspermitte is duur en skaars, so vroulief mag nie werk –anders pluk sy fisies die kossies uit ‘n lokale bloedjie se mond! Ga! Die skuiwergat is dat sy haar eie besigheid moet bedryf, of haar belangstelling of tuisbedryf nuwe hoogtes in te neem.

In Kenia het ek binneshuis versierings gemaak en kinderkamers opgetooi, in Uganda het ek skoolboeke geset in kleur en vir ‘n publikasiehuis gekonsulteer, in Nigerië het ek houtkindermeubels gemaak en vir die Britse Konsulaat gewerk en so ook in Ghana. In Namibië het ek ‘n haarsalon gehad en kiste gebou (ja vir begrafnisse). Tyd vir op ‘n knop sit en jammer voel oor wat ek mis in Namibië was daar ook. Tussendeur is ek bang daar is plekke wat ek nog nie gesien het nie – dinge wat ek nog nie beleef het nie… Ons vermaak onsself met vriende en braaivleis en teeuitnodigings en potjiekos kompetisies en soek interessante plekke om te bly buite Accra. Filmteaters is hier nou – maar die etiket van die mense hier sal onse mense gekdryf.

Ons het gekom om te bly. Te beleef. Te kuier, want voordat ons ons oë uitvee, is onse tyd vir sports en plesier op.